40 jaar ‘Er Zijn’ – historie VPTZ Nederland
Op 16 maart 2024 bestaat VPTZ 40 jaar. De oorsprong van de eerste organisatie voor vrijwilligers in de terminale zorg gaat terug naar 1971. Verpleegkundige Els Koldewijn verzorgde toen haar echtgenoot Fons van Lier in de laatste fase thuis. Dat was niet gebruikelijk in die tijd. Het idee van Els rolde uit over het hele land. Met in 1984 de oprichting van de stichting Landelijke Samenwerking Terminale Thuiszorg. En in 2004 de fusie van stichting Vrijwilligers Terminale Zorg (VTZ) en de vereniging Vrijwilligers Hospicezorg Nederland (VHN) tot Vrijwilligers Palliatieve en Terminale Zorg (VPTZ), met in 2024 maar liefst 204 organisaties waar circa 13.000 vrijwilligers onmisbaar werk doen bij mensen thuis, in hospices en ook in instellingen.
Leendert Vriel uit Enschede startte begin jaren 80 met de ondersteuning van mensen in de terminale fase thuis door vrijwilligers. De hospicebeweging in Nederland begint eveneens in die periode, met inspiratie vanuit Groot-Brittannië. Halverwege de jaren 80 kwam het eerste hospice: het bijna-thuis-huis in Nieuwkoop.
Om tot betere resultaten te komen ontstond er landelijke samenwerking van de vrijwilligersorganisaties in de terminale fase:
- 1984 – Oprichting Stichting Landelijke samenwerking Terminale Thuiszorg.
- 1986 – Oprichting Nederlandse Hospice Beweging (NHB), in 2001 opgegaan in VHN (Vereniging Vrijwilligers Hospicezorg Nederland).
- 1991 – Oprichting Landelijk Steunpunt VTZ (locatie Bunnik).
- 2004 – Fusie VTZ en VHN tot VPTZ Nederland (met onder die naam later een landelijk bureau in Amersfoort).
- 2009 – 25-jarig bestaan, o.a. in november gevierd met Afscheidsmonologen in aanwezigheid van Hare Majesteit de Koningin Beatrix en staatssecretaris Jet Bussemaker van het ministerie van VWS.
‘De landelijke vereniging VPTZ Nederland staat voor een maatschappelijke beweging. De verbondenheid van het leven met de dood, bewustzijn rond leven en sterven en het bieden van tijd aandacht en ondersteuning waar nodig en gewenst in de laatste levensfase, geven uitdrukking aan deze maatschappelijke betrokkenheid. Dat komt primair tot uitdrukking in de inzet van de vrijwilligers, thuis en in hospices.’ (Greet Prins, in het jaarverslag 2009, zij was toen voorzitter van VPTZ Nederland)
Vijftien jaar later, nu de vereniging het 40-jarig bestaan viert, kun je stellen dat in essentie niets is veranderd. Tegelijkertijd is er al die jaren veel gebeurd en gerealiseerd:
- Groei! Bij de ruim 200 lidorganisaties ging het aantal vrijwilligers van circa 9.500 naar bijna 13.000 en het aantal ondersteunde cliënten van bijna 9.000 naar ruim 14.000 (cijfers van resp. 2008 en 2023). In 2023 verzorgen 119 lidorganisaties thuisinzetten en zijn er 138 hospices met 665 bedden (circa 50 leden zijn én een hospice én verzorgen thuisinzetten). Het aantal uren ondersteuning van cliënten zit ondertussen op ruim 1,5 miljoen. De waardering van cliënten levert een 9,4 als rapportcijfer op.
- 2014 – Opleidingen en trainingen voor vrijwilligers, coördinatoren en bestuurders in eigen beheer via de VPTZ Academie. In 2023 zijn er 231 trainingen voor vrijwilligers, coördinatoren en bestuurders.
- 2017-2021 – Aanpassing van de verenigingsstructuur, met o.a. de overgang van een Ledenraad naar een Algemene ledenvergadering.
- 2018-2022 – Totstandkoming VPTZ-Kwaliteitskompas en -lidmaatschapscriteria.
- Vele inspiratiedagen, vrijwilligersdagen, themabijeenkomsten, regionale bijeenkomsten enz. voor en met lidorganisaties.
- 2019: Congres Samen van betekenis in aanwezigheid van Hare Majesteit de Koningin Maxima en minister Hugo de Jonge van het ministerie van VWS.
- De opbouw en bijdrage aan diverse samenwerkingsrelaties met landelijke partijen, incl. de aansluiting bij de stichting en de vereniging PZNL.
Bij alles wat we doen is de missie en visie van VPTZ Nederland richtinggevend:
VPTZ Nederland staat voor een waardige laatste levensfase op de plek van voorkeur met de inzet van vrijwilligers. Wij streven naar palliatieve terminale zorg in een optimaal samenspel van mantelzorg, vrijwillige en beroepsmatige zorg. De rol van de VPTZ-vrijwilligers is daarbij onderscheidend, gelijkwaardig, beschikbaar en bekend. De leden zetten zich met goed opgeleide, deskundige en compassievolle vrijwilligers in voor palliatieve terminale zorg waarbij de wensen en behoeften van de cliënt en diens naasten centraal staan. Daarmee geven zij vorm aan ‘Er zijn’.